circa 1873 - circa 1877

Bosmeertje. Landschap met meer in een bos. Op de voorgrond het spiegelende oppervlak van het water, met links langs de oever een kleine boot. In de boot zit een man in zwarte kleding en hoed onder een witte parasol te schilderen. Mogelijk stelt de schilder de kunstenaar zelf voor. Het meer is langs de oevers begroeid met struiken en bomen in verschillende tinten groen. Tussen de witte en grijze wolken is de blauwe lucht zichtbaar.

lijst hoogte inclusief: 59.60 cm
lijst breedte inclusief: 69.90 cm
doek hoogte: 42.00 cm
doek breedte: 52.50 cm

Er is meer informatie over dit kunstwerk en de kunstenaar beschikbaar. Dit is op te vragen bij Museum Gouda.

Onderzoek ‘Het raadsel van ‘G.C.’ Wie schilderde het Bosmeertje?’ door Roelant van der Steen, Universiteit Utrecht, Faculteit Geesteswetenschappen, Kunstgeschiedenis (MA), Kunstonderzoek in de praktijk: oude kunst, januari 2022

In 2013-2014 heeft studente Liebeth Mulder, masterstudent kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, de toeschrijving van dit schilderij aan Gustave Caillebotte onderzocht. Haar stageverslag en fotobijlage zijn opgeslagen op deze locatie:

O:\collectie\collectie_documentatie\documentatie\collectie_Arntzenius\55372_Bosmeertje_LiesbethMulder_Stage_20140128

Wie heeft Bosmeertje uit de collectie van Paul Arntzenius geschilderd?

Liesbeth Mulder, masterstudent kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen

In Museum Gouda hangt een klein maar fijn schilderij met de titel Bosmeertje. In een levendig weergegeven landschap zie je hier een schilder aan het werk, in een bootje op het water. Het schilderij werd eens verworven door schilder en verzamelaar Paul Arntzenius, die het in 1964 samen met de rest van zijn collectie schonk aan Museum Gouda.

Bosmeertje werd tot 2014 toegeschreven aan de Franse impressionist Gustave Caillebotte (1848-1894). Deze naam staat namelijk op een inventariskaart van het museum, die waarschijnlijk uit de jaren zestig stamt. De laatste jaren begon het museum steeds meer te twijfelen of deze toeschrijving wel klopt. Begin 2013 ging ik dat onderzoeken. Bij dit interessante speurwerk werd ik begeleid door directeur Gerard de Kleijn, conservator Hans Vogels, vervangend conservator Maurice Wery en Jan Jaap Heij, oud-conservator van het Drents Museum in Assen. Ook heb ik verschillende kunsthistorici gevraagd naar hun mening over de toeschrijving van Bosmeertje.

Het schilderij is linksonder gesigneerd met ‘GC’. (Uit onderzoek met een UV-lamp bleek later dat deze signatuur waarschijnlijk echt is.) Daarom begon ik met het bestuderen van alle in aanmerking komende kunstenaars met deze initialen ‘GC’; in de eerste plaats Caillebotte. Hij signeerde een paar werken met ‘GC’, maar werkte in een veel meer impressionistische stijl. Bosmeertje lijkt meer te zijn beïnvloed door kunstenaars uit de School van Barbizon, van wie Arntzenius ook werk verzamelde. Andere schilders met de initialen ‘GC’ bleken bij nader inzien ook geen goede kandidaten te zijn.

Ik hoopte dat de herkomst van het schilderij mij verder zou brengen, maar daarover is weinig bekend gebleven. Wel ontdekte ik dat het Gemeentemuseum in Den Haag Bosmeertje in 1959 tentoonstelde. Het Haagse museum registreerde het schilderij bij die gelegenheid als een werk van Gustave Courbet (1819-1877). Courbet, ook een Fransman, is vooral bekend van gedurfde, realistische onderwerpen, geschilderd op groot formaat in een donker palet. Eén landschap toont echter een opvallende overeenkomst met Bosmeertje: ook hier is een schilder in een landschap aan het werk. Nu is dat onderwerp op zich niet zo zeldzaam; het keert terug bij veel kunstenaars uit de negentiende en twintigste eeuw. Maar ook in de stijl tonen deze en drie andere landschappen van Courbet overeenkomsten met Bosmeertje. Bovendien signeerde de schilder herhaaldelijk met zijn initialen. Oud-directeur van Museum Gouda Nicolette Sluijter kwam na enig onderzoek tot dezelfde conclusie als ik: het is goed mogelijk dat Bosmeertje inderdaad door Gustave Courbet is geschilderd.

Doorslaggevend bewijs heb ik hiervoor niet kunnen vinden. Ook op andere vragen heb ik geen antwoord kunnen vinden: hoe kwam Arntzenius bijvoorbeeld aan het schilderij, en wie is de schilder in het bootje? Is het de schilder van Bosmeertje zelf of een bevriende kunstenaar? Mede door deze mysteries blijft Bosmeertje een intrigerend werk.

Literatuur betreffende Caillebotte:

1980 Cleveland, The Realist tradition. French painting and drawing 1830-1900, Cleveland
(The Cleveland Museum of Art, 12 november 1980 – 18 januari 1981), Brooklyn (The Brooklyn Museum, maart – 10 mei 1981), Saint-Louis (The Saint-Louis Art Museum, 23 juli – 20 september 1981) & Glasgow (Glasgow Art Gallery and Museum, Kelvingrove, 5 november 1981 – 4 januari 1982), 1980-82, p. 278

1994 Parijs. Gustave Caillebotte 1848-1894, Galeries nationales du Grand Palais, Parijs (periode 16 september 1994 - 9 januari 1995)/The Art Institute/Chicago (periode 15 februari – 28 mei 1995), 1994/95

Wittmer, Pierre, Caillebotte and His Garden at Yerres. New York, 1991

Vergeest, Aukje, The French Collection. Ninenteenth-century French paintings in Dutch public collections, Van Gogh Museum Amsterdam/Amsterdam University Press, Amsterdam 2000, p. 91

2012 Frankfurt, Gustave Caillebotte. An impressionist and Photography, Schirn Kunsthalle Frankfurt , 18 oktober 2012 – 20 januari 2013 (later in 2013 in gewijzigde vorm ook in Haags Gemeentemuseum, ‘s-Gravenhage, 2 februari - 20 mei 2013) (bijdrages van Max Hollein en Karin Sagner)