- Objectnummer30467
- TitelMiskelk en pateen van Jacoba van Beieren.
- Vervaardigeronbekende vervaardiger, Nederland
- Datum
circa 1425
- Beschrijving
Miskelk met patena (hostieschotel) geschonken door Jacoba van Beieren aan het gilde van de Voetboogschutters van Sint Joris te Gouda. Vorm: Het voetstuk is een octogoon, aan de bovenzijde versierd met acht ingelegde taferelen uit de lijdensgeschiedenis van Christus en aan de hoeken uitlopende op finalen in de vorm van schilddragende engelen om de anderen met het Wapen van Beijeren en dat van Gouda. De nodus is voorzien van rosetten en kleine geëmailleerde knoppen. De cuppa is geheel rond en vlak bewerkt, van onderen gevat in een krans van fleurons, die op hun beurt een krans van geciseleerde medaillons met Apostelen insluiten. De overgangen van de nodus naar de cuppa en de voet worden gevormd door ajour gewerkte achthoekige pijlers
- Nu te zien in het museum
- Soort object
- CollectieGeschiedenis van Gouda
- Trefwoordengilden, voetboogschuttersgilde, Jacoba van Beieren, apostel
- Materiaal
- Techniek
- Formaat
- miskelk hoogte: 25.00 cm
miskelk diameter: 14.00 cm
pateen diameter: 19.00 cm
pateen gewicht: 215.00 gr
voet gewicht: 1505.00 gr - Opschrift(en)
- soortmerk
- inhoudop steel cuppa onleesbaar, misschien soldeer of beschadiging?
- Tentoonstelling(en)Ongehoord - Verzamelde vrouwen.2025-03-08 / 2027-02-22Museum Gouda
- Gewapend met schoonheid, vrouwen en macht sinds de Middeleeuwen.2018-04-19 / 2018-10-31Rijksmuseum het Muiderslot
- De keuze van de Raad. Favoriete werken van de nieuwe gemeenteraadsleden. (kijkroute)2014-04-16 / 2014-04-16Museum Gouda
- LiteratuurWas geteyckent Guillume de Nassau. Briefwisseling van Willem van Oranje met Gouda en Schoonhoven tijdens de Opstand.afgebeeld op pagina 69
- Het oudste Goudse stadszegel uit 1321 met sterren van de Heren en golfjes van de Gouwe.Ibelings, Bartpag. 140-148, afb. pag. 144Artikel in het tijdschrift Tidinge (2021, nummer 4).
- Gewapend met schoonheid. Vrouwen en macht sinds de Middeleeuwen.Molenaar, YvonneAfgebeeld op pagina 16.
- De keuze van de Raad.
- Museumstuk: Een zegel ter garantie.Linden, Imelda van derpag. 126-127, afb. pag 127Artikel in het tijdschrift Tidinge (2011, nummer 4).
- Hoogtepunten. Highlights.Sluijter-Seijffert, Nicolettepagina 14-15Tekst in Nederlands en Engels, met afbeelding in kleur.
- Gouda, een monument vol monumenten.Schouten, Janpagina 34 (afbeelding)
- Catalogus van het Stedelijk Museum te Gouda.catalogusnummer 212
- Documentatie
Yvonne Hackenbrock, Karel Citroen, ‘A Chalice of Jacoba of Bavaria in Gouda’, Nederlandse kunstnijverheid en interieurkunst, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek / Netherlands Yearbook for History of Art 31 (1980), Haarlem 1981, pp. 1-15. (kopie in documentatiemap)
Zie documenatiemap 30467: met daarin onder andere: twee zwart-witfoto's van een visitekaartje van F.H. Hellner met daarop een afbeelding van de miskelk en het artikel 'Middeleeuws kerkzilver, in de negentiende eeuw gerestaureerd en gekopieerd. Het atelier van Franz Xaver Hellner.' door Jean-Pierre van Rijen.
Video 'Mit Charme und Schwert. Auf den Spuren der Jakobäa von Bayern-Holland.' von Dr. Engelbert Schwarzenbeck, PN 449857 (te vinden bij de overige video's in het Molenwerf depot).
Cornelis J. de Lange van Wijngaarden 'Geschiedenis der Heeren en beschrijving der stad van der Goude': 'Het voldingenst bewijs hier voor vinden wij in den kostbaren kelk met pateen, zie zij (jacoba van beieren) hun(schutterij), vermoedelijke om hare behaalde overwinning aan de Gouwesluis in 1425 als een sieraad op hun altaar schonk. Deze toch door Walvis slechts ter loops vermeld en door de Lange van Wyngaerden naar het rijk der mythen verwezen, is werkelijk in een oude kost, staande op een vliering van het stadhuis, teruggevonden en maakt tegenwoordig het grootste sieraad van het stedelijke museum uit'
Catalogus van het Stedelijk Museum te Gouda (1885): V. SCHUTTERIJ 212. Miskelk met hostie-schotel (patena) van massief zilver, verguld en geëmailleerd of ingelegd, (*) door Vrouwe Jacoba van Beijeren aan de Voetboogschutters van St. Joris te Gouda geschonken, waarschijnlijk na hare overwinning in 1425 aan de Gouwesluis nabij Alfen; later een sieraad op hun altaar, het II. Sacramentsaltaar in de St. Janskerk. Een meesterstuk van smaak en van technische bedrevenheid uit den bloeitijd der Bourgondische goudsmidskunst. Het voetstuk is een octogoon, aan de bovenzijde versierd met acht ingelegde tafereelen uit de lijdensgeschiedenis van Christus, en aan de hoeken uitloopende op finalen in den vorm van schilddragende engelen om den anderen met hel wapen van Beijeren en dat van Gouda (met de zes sterren). Het middenstuk (de knop) is zeer fraai bewerkt met rosetten en kleine geëmailleerde knoppen, waarvan de bewonderenswaardige fijnheid der miuiatuurguirlandes, die de boven- en onderzijde van den knop omkransen, bovenal de aandacht trekt. Het bovenstuk (de coupe) is geheel rond en vhjk bewerkt, maar is van ouderen gevat in een prachtig uitgevoerden krans van fleurons, die weder een krans van geciseleerde medaillons met de borstbeelden van eeuige apostelen insluiten. De overgangen van den knop naar de coupe en het voetstuk zijn in Gothisehen stijl a jour gewerkte achthoekige pijlers, waarvan het onderste gedeelte zoo bewerkt is, dat, bij de aansluiting met het voetstuk, de hoeken gesteund worden door acht keurige gegoten beeldjes, waarschijnlijk voorstellende eenige profeten uit het Oude Testament. (**) (*) Deze merkwaardige kelk, die men verloren achtte, werd in 1873 door de heeren aan wie het rangschikken van het oude Goudsch archief was opgedragen, hoogst onverwacht uit eene onaanzienlijke gildekist, tusschenuit papieren en boeken, in bijna onkenbaren staat te voorschijn gebracht. Juist driehonderd jaren vroeger was zij bestemd geworden te gelde te worden gemaakt. Bij resolutie van de Vroedschap van Gouda d.d. 19 Sept. van het rampspoedige jaar 1573 toch werd besloten o. a. de kelk en ander zilverwerk dat nog van 't Schuttersgilde gevonden werd, tot een aalmoes aan den „Heyligeest" (het Armwezen) te schenken. De stad Gouda mag zich gelukkig rekenen dat het kostbaar gedenkstuk uit haar schoon verleden voor haar behouden is gebleven. (**) Bij de beschouwing van den voormelden kelk kunnen de bezoekers van het Museum tevens bezichtigen eene potloodteekening van den heer J. J. Bertelman van een dergelijken kelk, maar minder schoon van vorm, die zich in de kerk van Tortosa (Spanje) bevindt, en die behoord heeft aan den tegenpaus Benedictus XIII, door wien het huwelijk van Vrouwe Jacoba en Hertog Jan van Brabant ontbonden is. Zeer waarschijnlijk was alzoo deze kelk almede een geschenk van Vrouwe Jacoba van Beijeren.
- Tekstentekst tentoonstelling 'Ongehoord' (2025)
Jacoba van Beieren
Vrouwen konden ook in de late middeleeuwen politieke macht uitoefenen, zo laat Jacoba van Beieren (1401–1436) zien. Op haar vijftiende werd zij weduwe, vrijwel tegelijkertijd erfde zij van haar vader de graafschappen Henegouwen, Holland en Zeeland. Mannelijke familieleden en de Bourgondische hertog probeerden deze wettig verkregen gebieden van haar af te pakken. Met militaire strijd en huwelijkspolitiek deed de gravin er alles aan om haar erfenis te behouden – uiteindelijk zonder succes. Gouda steunde haar al die tijd. De miskelk die ze aan de Sint Janskerk schonk, is hier getuige van.
Ons onbekende maker
Miskelk van Jacoba van Beieren, ca. 1425
verguld zilver en email - objecttekst NL en EN
Miskelk van Jacoba van Beieren
Utrecht (?), circa 1425
verguld zilver, email
Chalice of Jacoba van Beieren
Utrecht (?), around 1425
gold plated silver, enamel - tekst vaste opstelling NL (2019)
Deze miskelk behoort tot de topstukken van Museum Gouda. Waarschijnlijk is het een geschenk van gravin Jacoba van Beieren (1401-1436) aan de stad Gouda geweest. Zo bedankte zij het stadsbestuur voor de steun bij haar conflict met Filips de Goede, met wie zij een jarenlange strijd om de macht voerde.
De kelk is in email prachtig versierd met de profeten uit het Oude Testament en scènes uit het leven van Christus. De engelen op de voet dragen schilden met daarop de wapens van de stad Gouda en het grafelijk huis van Beieren. Nadat Gouda in 1572 protestants werd verdween de kelk uit het zicht om pas in 1871 op de zolder van het Goudse stadshuis te worden teruggevonden. - tekst vaste opstelling ENG (2019)
This chalice is one of the masterpieces of Museum Gouda. It was probably a gift from Countess Jacoba van Beieren (1401-1436) to the city of Gouda. With this gift, she expressed her gratitude to the city council for their support in the conflict with Philip the Good, with whom she fought a long struggle for power.
The chalice is beautifully decorated with prophets from the Old Testament and scenes from the life of Christ in enamel. The angels on the base wear shields bearing the arms of the city of Gouda and the Count's house of Bavaria. After Gouda became Protestant in 1572, the chalice disappeared from view and was found in the attic of the Gouda town hall in 1871.
- tekst vaste opstelling (voor 1998)
De miskelk zou een geschenk zijn geweest van Jacoba van Beieren aan de Goudse schutters, uit dank voor trouwe diensten. Dat de kelk al vroeg in het bezit van de stad kwam, waarschijnlijk van de parochie, is wel zeker. En dat de kelk bewaard is gebleven, is te danken aan het feit dat men al vroeg de waarde ervan inzag. Dat de kelk een geschenk vaan de schutters zou zijn geweest, mag inmiddels ernstig worden betwijfeld. De belangrijkste reden daarvoor is dat de schutters in 1425 nog geen altaar in de Sint Janskerk hadden.
- tekst vaste opstelling NL (2015)
Meesterlijk cadeau
Waarschijnlijk heeft gravin Jacoba van Beieren (1401 - 1436) deze miskelk en hostieschaal cadeau gegeven aan Gouda. Zo bedankte zij het stadsbestuur voor de steun bij haar conflict met Filips de Goede, met wie zij een jarenlange strijd om de macht voert.
Haar geschenk is een meesterwerk van edelsmeedkunst. De kelk is in email prachtig versierd met de profeten en scènes uit het leven van Christus. De engelen op de voet dragen Goudse en Beierse wapenschilden.
Het is heel bijzonder dat deze stukken bewaard zijn gebleven. Bijna al het kerkelijk goud en zilver is tijdens de Beeldenstorm van 1566 verloren gegaan of omgesmolten. Deze kelk en schaal zijn blijkbaar zo goed verstopt, dat ze pas in 1871 zijn teruggevonden op de zolder van het Goudse stadhuis.
Miskelk en hostieschaal
Mogelijk vervaardigd door een Utrechtse edelsmid
Verguld zilver en email
Ca. 1425 - tekst vaste opstelling ENG (2015)
Opulent gift
This chalice and paten were probably gifts to Gouda from Jacqueline, Duchess of Bavaria (1401-1436), to thank the city council for its support in her long conflict for power with Philip the Good.
This gift is a goldsmith’s masterpiece. The enamel chalice is beautifully decorated with images of the prophets and scenes from Christ’s life. The angels on the base are carrying coats of arms from Gouda and Bavaria. It is remarkable that these pieces were preserved, since almost all of the gold and silver owned by the Church was lost or melted during the 1566 Iconoclasm. Apparently, these pieces were so well hidden that they were only found in 1871, in the attic of the Gouda Town Hall.
Chalice and paten
Possibly created by a goldsmith from Utrecht
Gilded silver and enamel
Ca. 1425 - tekst vaste opstelling NL (1998)
De decoratie van deze miskelk laat thema's zien die met de mis zijn verbonden: leven en lijden van Christus en Zijn Wederopstanding zoals deze is voorzegd door de profeten van het Oude Testament. Deze zijn eveneens afgebeeld en bevestigen zo de band tussen Oude en Nieuwe Testament. Traditioneel wordt de kelk een geschenk genoemd van Jacoba van Beieren aan de Goudse schutterij uit dank voor de haar verleende steun. De patroonheilige van de schutters, de H. Joris, is echter niet afgebeeld en bovendien had het schuttersgilde toentertijd nog geen eigen altaar in de St.-Janskerk. Waarschijnlijk was de kelk een geschenk van Jacoba aan de stad Gouda.
- tekst vaste opstelling ENG (1998)
The decoration of the chalice shows themes of the mass, connected with life and passion of Christ, and His Resurrection as predicted by the prophets of the Old Testament. Their presence confirms the bond between Old and New Testament. Traditionally, the chalice is called a gift from the duchess Jacoba of Bavaria to the Gouda archer's company. Its members had supported the duchess throughout many political struggles. But the archers' patron saint, St. George is not present. Moreover, at that time, the Archers did not possess an altar of their own in the church of St. John's. The chalice probably was a gift by the duchess to the town of Gouda.
Museum Gouda
